با پیشرفت روزافزون فناوریهای ارتباطی، سد بزرگی به نام «بُعد مسافت» از سر راه بشریت برداشته شده. امروزه مراوده با دورترین نقاط زمین برای همگان امکانپذیر است. خصوصا با عالمگیر شدن اینترنت، ارتباط با هر کس و در هر جا بهراحتی هرچه تمامتر صورت میگیرد. همین سهولت در ارتباط باعث شده در بسیاری موارد لزوم حضور فیزیکی در نشستها، قرارها و حتی سر کار کمرنگتر شود؛ تا جایی که در برخی کشورهای توسعهیافته قریب به یک چهارم افراد در منزل کار میکنند و از همآنجا با محل کارشان در ارتباطند. اگر شما هم علاقهمند به دورکاری هستید، یا در آینده قصد دارید در فضای دلچسب منزل کسب درآمد کنید، با ما در این مجموعهی دو بخشی همراه باشید تا به معرفی برخی از کاربردیترین ابزارهای مورد نیاز برای این امر بپردازیم.
پیش از شروع لازم به اشاره است که در عمل در کشور ما، دسترسی به تمام امکانات برخی از نرمافزارهایی که از دیدتان خواهد گذشت بهسادگی ممکن نیست. بهعلاوه برای بیشترین بهرهگیری، خوب است ابتدا بستر کاری خود و شرکتتان را مشخص کرده، سپس بهسراغ تعیین نرمافزارهای مورد نیاز بروید.
مثلا اگر کاربر محصولات مایکروسافت هستید انتخاب یک حساب Outlook برای ایمیل و همگام کردن آن با Skype ،MS Office ،OneDrive ،OneNote و Office Lens میتواند کمک شایانی به عملکرد یکپارچهی نظام کاری شما بکند؛ هرچند اغلب این نرمافزارها چندبستره هستند، ولی یکپارچگی همهی کارکنان در استفاده از نرمافزارها، مزایای بیشماری دارد و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری میکند.
گاهی فعالیت شما بهگونهای است که جهت پیشبرد پروژهها، پیوسته به مدیریت، نظارت و ارتباط با همکاران نیاز بوده و حتی برخی اوقات باید وظایف مشارکتکنندگان در پروژه را تعیین کرده یا تغییر داد؛ در این صورت Basecamp راهکار خوبی برایتان خواهد بود.
خیلی وقتها فاصله تا محل کار آنقدر زیاد است که لازم میشود با ساعت کشورهای مختلف هماهنگ شده، تقویم و ایمیل خود را طبق یک جدول زمانی تنظیم کنید. اینجا است که Boomerang میتواند حساب جیمیلتان را برای این کار آماده کند. البته هرچند این نرمافزار نسخهای برای Outlook مایکروسافت هم دارد؛ ولی بهترین نتیجهی رایگان را با جیمیل و مرورگر گوگل کروم به شما خواهد داد.
اگر از صاحبان کسبوکارهای موفق بپرسید «اوضاع کاری چطور است؟» آنها میتوانند خیلی دقیق و با اعتمادبهنفس، وضع فعلیشان را به شما بگویند. پاسخ آنها مبتنی بر دادههای موثقی است که در دست دارند. خیلی مهم است که شما بتوانید بهطور شفاف و بر اساس معیارهای مشخص در مورد کسبوکارتان صحبت کنید؛ بهکمک چنین دادههایی بهراحتی میتوانید اوضاع فعلی را سنجیده و برای آیندهی کسبوکارتان برنامهریزی کنید. در حوزهی تجارت الکترونیکی و توسعهی فروشگاههای اینترنتی این موضوع جدیتر هم میشود.
سرویسهایی مثل «گوگل آنالیتیکس» (Google Analytics) ابزارهایی را برای مدیریت بهتر وبسایت در اختیارتان قرار میدهند. در اینگونه سرویسها، معیارهایی استفاده میشوند که به کمک آنها میتوانید تصویری دقیق از وضعیت وبسایتتان داشته باشید. در ادامهی این مطلب ما به ۶ معیار اصلی برای سنجش عملکرد یک فروشگاه آنلاین اشاره میکنیم. این معیارها عبارتاند از: کاربران جدید، نرخ تبدیل، تاریخ و ساعت نرخ تبدیل، رفتار کاربر، خریدهای منحصربهفرد و ترک سبد خرید. اینفوگرافی زیر جزییات بیشتری را در اختیار شما قرار میدهد.
بهاحتمالزیاد در چند روز گذشته اخباری مبنی بر حذف اپلیکیشنهای ایرانی از اپ استور به گوشتان خورده است. از جملهی این اپلیکیشنها، میتوان به دیجیکالا، علیبابا، الوپیک، تخفیفان، دلیون، اسنپ و تپسی اشاره کرد. البته این اولین باری نیست که اپل اقدام به حذف اپلیکیشنهای ایرانی کرده است. در ادامه با دیجیکالا مگ همراه باشید تا به زیر و بم این خبر بپردازیم.
در ماه بهمن سال ۹۵، اپل تعدادی از اپلیکیشنهای ایرانی ازجمله دیجیکالا را از اپ استور حذف کرد. اپل دلایل این حذف را بهروشنی بیان نکرد. در آن موقع، توسعهدهندگان ایرانی که میخواستند اپلیکیشنی را در اپ استور قرار دهند، با پیامی مواجه میشدند که در بخشی از آن آمده بود: «حضور اپهای تسهیلکنندهی امور مالی برای شرکتهای داخل ایران ممکن است مطابق با قوانین مربوط به تحریم ایران نباشد» و در ادامه اعلام شده بود که به همین دلیل نمیتوانند اپلیکیشن را قبول کند.
البته با توجه به شواهد و قرائن، مشخص شد که مشکل اپل با سیستم پرداخت شاپرک است و دولوپرها توانستند با ترفندهایی از جمله انتقال سیستم پرداخت به محیط وب، موافقت اپل را جلب کنند و بار دیگر اپلیکیشن خود را در اپ استور قرار دهند. نباید فراموش کرد که سیستم پرداخت شاپرک بهطور کامل از سیستم جهانی جدا است و هیچ تراکنشی با آن ندارد. بنابراین به نظر میرسد فعالیتش منافاتی با شرایط و ضوابط اعلامشدهی اپل نداشته باشد.
بعدازاین اتفاق، توسعهدهندگان با خیال راحت برای چند ماهی به کار خود ادامه دادند تا اینکه با حذف اپلیکیشنهای معروف از اپ استور، شوکه شدند. اپل پیش از حذف برای تعدادی از شرکتها و توسعهدهندگان پیامی ارسال کرده بود، ولی برای برخی همین پیام هم ارسال نشده است. اپل در پاسخ به اعتراض این شرکتها پیامی فرستاده که در قسمتی از آن آمده است: «بر اساس قوانین تحریم آمریکا، اپ استور نمیتواند میزبانی، توزیع یا ارتباط مالی با اپلیکیشنها یا توسعهدهندگان مرتبط با کشورهای تحت تحریم آمریکا را بر عهده داشته باشد».
با کمی دقت در این دو پیام اپل که اولی مربوط به بهمن ۹۵ و دیگری مربوط به مشکل اخیر است، متوجه تغییر دلیل این شرکت برای حذف اپلیکیشنهای ایرانی میشویم. در پیام قبلی، «تبادلات مالی» کلیدواژهی اصلی محسوب میشد و با حل آن موضوع، شرکتها توانستند بار دیگر به اپ استور بازگردند. اما در پیام جدید، میبینیم که علاوه بر بحث تبادلات مالی، عنوان شده که توسعهدهندگان و اپلیکیشنهای مربوط به کشورهای تحریم شدهی آمریکا (که مشخصا ایران هم یکی از آنها است) هم مشمول این محدودیت هستند. پس این بار قضیه بسیار جدیتر است. البته اپل هنوز همهی اپلیکیشنهای ایرانی را حذف نکرده اما بسیاری از آنها بهمحض ارایهی نسخهی بهروزرسانی از اپ استور حذف میشوند.
اما بحثی که پیش میآید این است که اپل چرا حالا این کار را انجام داده است؟ زیرا از بهمن تا الان، تحریم جدیدی پیرامون شرکتهای اینترنتی تصویب نشده است. البته همان قانون تحریم مالی علیه ایران آنقدر ابهامات قانونی دارد که هر شرکتی میتواند تفسیر شخصی خود را از آن ارایه دهد. یکی از این ابهامات، در بندی از این قانون است که در مورد فعالیتهای مرتبط با اینترنت نوشته شده. در بخشی از این قسمت عنوان شده که فعالیتهای اینترنتی مانند اپلیکیشنهایی که رایگان باشند، مشمول این قانون نخواهند بود. در مورد اخیر هم تمام این اپلیکیشنهای حذف شده رایگان هستند و اگر پولی هم در آنها ردوبدل میشده، در داخل کشور بوده و مبادله مالی با اپل نداشتهاند. علاوهبراین تمام این اپلیکیشنها توسط شهروندان عادی مورد استفاده قرار میگرفتند و ارتباطی با دولت نداشتند.
اینطور که به نظر میرسد، اپل با توجه به روند اقدامات دولت جدید ایالات متحده خواسته پیشدستی کند تا در آینده دچار مشکل نشود. زیرا اگر این اقدام اپل با توجه به قانون بوده، سوال این است که چرا گوگل چنین محدودیتهایی را اجرا نمیکند؟
همانطور که انتظارش میرفت، این اقدام اپل با واکنش سریع کاربران ایرانی مواجه شد. از طرف مقامات رسمی، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در توییتی اعلام کرده که این موضوع را پیگیری میکند. کاربران ایرانی هم با گذاشتن هشتگ #StopRemovingIranianApps در توییتر اعتراض خودشان را به گوش دیگران میرسانند. تعدادی از فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران و کاربران عادی با امضای یک طومار از تیم کوک، مدیرعامل اپل، میخواهند که روند حذف اپلیکیشنهای ایرانی را از اپ استور متوقف کند. در این طومار که تابهحال بیش از ۵ هزار نفر آن را امضا کردهاند آمده است که در ایران حدود شش میلیون نفر مشتری اپل هستند و درحالیکه متوسط درآمد ماهانه حدود ۴۷۰ دلار است، بهطور متوسط حدود دو برابر آن یعنی ۸۵۰ دلار برای خرید یک آیفون پول دادهاند.
البته تاثیر چنین اقداماتی را فقط زمان مشخص میکند؛ اما همین فعالیتها موجب بازتاب گستردهی این اقدام اپل در سایتهای معتبر تکنولوژی شده است.
بنا بر گفتهی وزیر ارتباطات، حدود ۱۱ درصد از سهم بازار گوشی ایران متعلق به آیفونها است. بنابراین از دسترس خارج شدن این بازار میتواند ضرر زیادی را به شرکتهای ایرانی برساند. البته ضرر همهی شرکتها یکسان نیست. برای مثال استارتآپهایی مانند اسنپ و تپسی که کاملا اپلیکیشنمحور هستند بیشترین آسیب را خواهند دید.
علاوه بر این، آیندهی شغلی هزاران توسعهدهندهی اپلیکیشنهای iOS با این اقدام در معرض خطر قرار میگیرد. اگر این اقدام اپل ادامهدار باشد، بخش توسعهی iOS شرکتهای متعددی تعطیل میشود و علاوه بر از بین رفتن بودجهی صرف شده بر این اپلیکیشنها، توسعهدهندهها هم بیکار میشوند.
آیا دادههای موجود در گوشی یا لپتاپ شما رمزگذاری شدهاند؟ آیا انجام چنین کاری ضروری است؟ دقیقا با انجام «رمزگذاری» (Encryption) چه تغییری در دادهها ایجاد میشود؟ در این مطلب تصمیم داریم زیروبم رمزگذاری را توضیح دهیم و بگوییم چگونه میتوانید با انجام این کار، از افشای دادههایتان جلوگیری کنید. با وجود روشهای پیچیدهای که برای رمزگذاری وجود دارد، خود فرآیند رمزگذاری را میتوان بهسادگی توضیح داد. بهطور کلی، با انجام چنین کاری دادههای شما بهصورت یک سری رمز مخفی درمیآیند که فقط شما میتوانید از آنها سر دربیاورید. فرض کنید که دو جاسوس با زبان رمزی با یکدیگر صحبت میکنند، در این مکالمه خودشان متوجه منظور یکدیگر میشوند، ولی اگر غریبهای به حرف آنها گوش دهد، غیر از سخنانی نامفهوم چیزی دستگیرش نخواهد شد.
برای اینکه بتوانید به دادههای رمزگذاری شده دسترسی داشته باشید، به نوعی کلید نیاز دارید. مثلا در گوشیها این کلید معمولا همان پین کدی است که برای عبور از صفحهی قفل تنظیم میشود. این یکی از ملموسترین انواع رمزگذاری است که هرروزه با آن سروکار داریم. همین فرایند و مفهوم برای دادههای موجود در گجتها و دادههایی که در اینترنت ردوبدل میکنیم هم صدق میکند. جاسوسی از اپلیکیشنهایی که از «رمزگذاری سرتاسر» (end-to-end encryption) استفاده میکنند، امکانپذیر نیست. حتی دولتها و مراجع قانونی و سازمانهای جاسوسی هم نمیتوانند دادههای چنین اپلیکیشنهایی را مشاهده کنند و فقط شخص ارسالکننده و شخص گیرنده قادر به مشاهدهی آنها خواهد بود.
میتوان ساعتها در مورد جزییات فنی رمزگذاری صحبت کرد، اما میتوان گفت که بنیان و اساس این فرایند با به هم ریختن دادهها انجام میگیرد. معمولا برای توضیح نوع رمزگذاری، از اعدادی با واحد «بیت» استفاده میشود. این اعداد نشان میدهد که چند ترکیب ممکن برای شکستن یک قفل وجود دارد. بهطور مثال رمزگذاری از نوع ۲۵۶ بیت، بدین معناست که برای شکستن این قفل، چندین ابرکامپیوتر میلیاردها سال باید فعالیت کنند. در همین زمینه پروفسور «آلن وودوارد» (Alan Woodward)، کارشناس امنیت سایبری، میگوید: «اگر هارد درایو شما رمزگذاری نشده باشد، خیلی راحت با یک درایو USB میتوان سیستمعامل دیگری را روی کامپیوتر شما اجرا کرد و اطلاعات مورد نظر را از هارد بیرون کشید. یا حتی میتوان هارد را از سیستم درآورد و به یک سیستم دیگر وصل کرد تا بشود از اطلاعات آن استفاده کرد».
برای اهداف گوناگون، الگوریتمهای متنوعی درزمینهی رمزگذاری توسعه پیدا کرده است که برخی پیچیدهتر و برخی سریعتر از الگوریتمهای دیگر کار میکنند. البته باید گفت که کاربران عادی معمولا در این زمینه حق انتخاب گستردهای ندارند و چندان درگیر انتخاب الگوریتمها نخواهند شد. بهطور مثال، الگوریتم رمزگذاریای که در آیفون استفاده میشود، از نوع ۲۵۶ بیت استاندارد AES است که در ارتش آمریکا هم مورداستفاده قرار میگیرد. این نوع الگوریتم هم سریع است و هم شکستن آن تقریبا امکانپذیر نیست.
البته آقای وودوارد توصیه میکند که اگر در این زمینه حق انتخاب داشتید، روشی را انتخاب کنید که عملکرد آن در آزمایشهای عمومی و مستقل اثبات شده باشد. او در ادامه توضیح میدهد: «در بعضی موارد، مانند رمزگذاریهایی که توسط اپل و مایکروسافت ارائه میشود، کاربر حق انتخاب زیادی ندارد، ولی اگر به دنبال استفاده از شرکت دیگری برای رمزگذاری هستید، حتما به دنبال نتایج آزمایشهای عمومی و مستقل از آن الگوریتم و شرکت مذکور بگردید. همین قضیه برای برنامههای پیامرسان هم حاکم است. توسعهدهندگان وقتی که برنامهشان را برای بررسی دقیق و همهجانبه در معرض آزمایش عموم قرار میدهند، به نوعی نشان میدهند که چقدر از برنامهی خودشان اطمینان دارند».
آیفون به صورت پیشفرض رمزگذاری شده است
اگر دادهی شما رمزگذاری نشده باشد، هرکسی میتواند با در دست داشتن لپتاپ یا موبایل شما، به دادههای درون آن دسترسی داشته باشد. با افزودن رمزگذاری، دسترسی به همین دادهها به یک کار خیلی خیلی سختتر بدل میشود (البته غیرممکن نخواهد بود). اما آیا اگر اسرار دولتی یا اطلاعات مالی شرکت در گجتهایتان نباشد، بازهم به رمزگذاری نیاز دارید؟ «بروس اشنایر» (Bruce Schneier)، متخصص امنیتی در IBM، در همین رابطه در وبلاگش نوشته: «رمزگذاری باید بهصورت پیشفرض برای همهچیز فعال باشد. این ویژگی نباید فقط برای موارد خاص به کار گرفته شود. اهمیت این موضوع بدین خاطر است که اگر فقط دادههای مهم را رمزگذاری کنیم، همین اقدام باعث میشود که دادههای مهم بهسرعت شناسایی شوند و تمرکز افراد برای دزدی اطلاعات به یک مکان محدود معطوف شود. اما اگر همهی افراد برای همهی دادههایشان از رمزگذاری استفاده کنند، دیگر نمیتوانند به این راحتیها دادههای حساس را پیدا کنند».
اندروید در نسخههای اخیر رمزگذاری پیشفرض را تعبیه کرده است
خیلی از کاربران گمان میکنند که دادهی حساسی در گجتهایشان ندارند. اما حتی لیست مخاطبین یا تاریخچهی استفاده از مرورگرها، اطلاعات مهمی را در اختیار مجرمان قرار میدهد. وودوارد میگوید: «شاید فکر کنید که اطلاعات مهمی در گوشی ندارید، اما همین لیست مخاطبین، ایمیلها و رمز عبورها، اطلاعات حساس و مهمی هستند که مجرمان با داشتن این موارد میتوانند کارهای مختلفی انجام دهند. به همین خاطر رمزگذاری اقدامی است که ارزشش را دارد و بیفایده نیست». با چنین کاری، دیواری را به دور گوشی یا کامپیوترتان میکشید تا هیچ فرد غریبهای نتواند به اطلاعات شما سرک بکشد. خبر خوب این است که حالا به دلیل اهمیت گستردهای که رمزگذاری پیدا کرده، بیشتر گجتها بهصورت پیشفرض از این امکان استفاده میکنند و لزوما نیازی به اقدام کاربر در این زمینه وجود ندارد.
سالها است که سیستمعامل iOS بهطور خودکار دادهها را رمزگذاری میکند و حالا در سیستمعامل macOS هم این قابلیت بهصورت پیشفرض تعبیه شده است. برای بررسی این قابلیت در سیستمعامل macOS، کافی است که System Preferences را باز کنید و با کلیک روی System Preferences، به تب FileVault بروید. اگر رمزگذاری فعال نباشد، در این قسمت میتوانید فرایند موردنظر برای تایید رمزگذاری را آغاز کنید. اندروید که سالها در این زمینه از iOS عقب بود، بالاخره از اندروید ۶ این قابلیت را بهصورت پیشفرض ارائه کرد. اگر از این نسخه از سیستمعامل اندروید یا نسخههای بالاتر استفاده میکنید و گوشیتان هنوز رمزگذاری نشده، میتوانید در قسمت Security که در بخش Settings واقع شده، گزینهی مربوط به فعال کردن آن را پیدا کنید.
برای رمزگذاری بسیاری از گجتها، نیازی به اقدام جداگانه نیست
پس با این حساب فقط ویندوز باقی میماند. در بعضی از سیستمهایی که از ویندوز ۱۰ استفاده میکنند، قابلیت Device Encryption بهصورت پیشفرض وجود دارد، و فقط کافی است که آن را راه بیندازید و با اکانت مایکروسافت به آن وارد شوید. برای این که بفهمید این قابلیت برای شما وجود دارد یا نه، کافی است که به بخش Settings رفته و سپس بر System کلیک کنید و بعدازآن به بخش About بروید و ببینید که قسمت Device Encryption در پایین این بخش وجود دارد یا نه. اگر در سیستم شما Device Encryption وجود ندارد، راه دیگر BitLocker است که البته برای به کار بردن آن باید از ویندوز ۱۰ پرو استفاده کنید. اگر هم نمیخواهید پولی خرج کنید، میتوانید از برنامههای متنباز مانند VeraCrypt بهره ببرید.
در این مجال کم، امکان پرداختن گسترده به رمزگذاری درزمینهی ردوبدل دادهها بهخصوص در فضای اینترنت امکانپذیر نیست. اما بهطور خلاصه میتوان گفت در چنین فضاهایی هم توجه به رمزگذاری، اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از اپلیکیشنها بهصورت خودکار از انواع رمزگذاریها استفاده میکنند. همچنین در سایتهایی مانند فیسبوک، جیمیل، آمازون و بسیاری دیگر که از پروتکل HTTPS استفاده میکنند، ردوبدل دادهها بهصورت رمزگذاری شده صورت میگیرد. برای شبکههای وایفای هم لازم است که از جدیدترین روشهای رمزگذاری استفاده شود تا کسی نتواند به شبکه نفوذ کند.