تا دیروز، بهطور واضح مرزی میان دو مفهوم شبکهی اجتماعی و اپلیکیشن پیامرسانی میکشیدیم؛ اما گویا خیلی چیزها در حال تغییر است. اپلیکیشنهایی مثل تلگرام برای افزایش مخاطبان خود، قواعد جدیدی تعریف میکنند. تلگرام امروز با تعریف دیروز ما از یک برنامهی چت یا اپلیکیشن پیامرسانی در تناقض است. آیا وقتش نرسیده که تلگرام و سرویسهایی از این دست را شبکهی اجتماعی خطاب کنیم؟
همیشه موقع نوشتن در مورد تلگرام، واتساپ یا وایبر، من و همکارانم با اصرار خاصی تاکید داشتیم که نباید از عبارت «شبکهی اجتماعی» استفاده کنیم. منطق ما این بود که اینها اپلیکیشن پیامرسانی هستند، نه شبکهی اجتماعی. رویکرد آن روز ما کاملا درست بود. اما چرا اینطور فکر میکردیم؟
سعی میکنم خیلی خلاصه وجه تمایز شبکهی اجتماعی و اپلیکیشن پیامرسانی را بازگو کنم: هر دوی این پدیدهها پلتفرمهایی هستند که به کمک آنها با هم ارتباط برقرار میکنیم و محتوا به اشتراک میگذاریم. اما فرقشان چیست؟ در اپلیکیشنهای پیامرسانی، نوع ارتباط، یک-به-یک یا نهایتا یک-به-چند است. پیامها عمدتا خصوصی هستند و در بازترین حالت تنها با یک گروه خاص بهاشتراک گذاشته میشوند. در ضمن در برخی از اپلیکیشنهای پیامرسانی، محتوای پیامها موقتی هستند و روی دستگاه باقی نمیمانند. اسنپچت، تلگرام، وایبر، واتساپ و مسنجر فیسبوک از این دست هستند. اما در شبکههای اجتماعی ارتباطها چند-به-چند هستند. پستهای منتشرشده میتوانند در معرض عموم قرار بگیرند و بهراحتی بهاشتراک گذاشته شده و دستبهدست شوند. شبکههای اجتماعی بیشتر از هر چیزی ذات سخنپراکنی (Broadcasting) دارند.
تا دو سه سال پیش، معمولا برندها، ناشران، سیاستمداران و افراد سرشناس در شبکههای اجتماعی حضوری فعال داشتند. اپلیکیشنهای پیامرسانی هم میرفت که به جولانگاه نوجوانان تبدیل شود؛ نوجوانانی که با آمدن والدینشان به شبکههای اجتماعی، عطای آن را به لقایش بخشیده و به اپلیکیشنهای پیامرسانی یا همان برنامههای چت با موبایل مهاجرت میکردند.
اما از یکجا مسیر داستان عوض شد. اپلیکیشهای پیامرسانی که تا پیشازاین توسط نوجوانان فتح شده بودند، حالا مخاطبان جدیدی پیدا میکردند. با همهگیرشدن دستگاههای موبایل، عموم مردم از این اپلیکیشنهای ساده و دمدستی استقبال کردند. تلفنهای هوشمند ارزان و رواج استفاده از اینترنت سیمکارت، تمام پیامکبازهای حرفهای را بهسمت لاین و وایبر و واتساپ و تلگرام کشاند. مخاطبان این اپلیکیشنها آنقدر زیاد شد که فیسبوک لازم دید واتساپ را بخرد! حالا برندها و صاحبان کسبوکار هم که تا پیشازاین تمرکزشان روی شبکههایی مثل فیسبوک، توییتر و اینستاگرام بود، اپلیکیشنهای پیامرسانی را فرصتی طلایی میدیدند. اینجا بود که رفتار و ماهیت اپلیکیشنهای پیامرسانی عوض شد؛ آنها اجتماعیتر شدند!
گفتیم که اپلیکیشن پیامرسانی، یک پلتفرم است؛ ماهیت هر پلتفرمی هم این است که با توجه به نیاز مخاطبان و ذینفعان، تکامل پیدا کند. مثالی از تلگرام میآورم. چند هفته پیش تلگرام قابلیتی به نام Channels را راهاندازی کرد و با همین حرکت کوچک، شیوهی تعامل کاربران با خود را دگرگون کرد. قابلیت Channels یا بهقول خودمان کانال یا شبکه، همان سخنپراکنیای است که پیشتر در شبکههای اجتماعی وجود داشت. کاربر بهراحتی یک کانال خصوصی یا عمومی راه میاندازد و هزاران مخاطب پیدا میکند. هر کانال میتواند بهشکل نامحدود عضو داشته باشد. در هر یک از پستها هم میتوان تعداد بازدیدها را مشاهده کرد.
با پیشرفت روزافزون فناوریهای ارتباطی، سد بزرگی به نام «بُعد مسافت» از سر راه بشریت برداشته شده. امروزه مراوده با دورترین نقاط زمین برای همگان امکانپذیر است. خصوصا با عالمگیر شدن اینترنت، ارتباط با هر کس و در هر جا بهراحتی هرچه تمامتر صورت میگیرد. همین سهولت در ارتباط باعث شده در بسیاری موارد لزوم حضور فیزیکی در نشستها، قرارها و حتی سر کار کمرنگتر شود؛ تا جایی که در برخی کشورهای توسعهیافته قریب به یک چهارم افراد در منزل کار میکنند و از همآنجا با محل کارشان در ارتباطند. اگر شما هم علاقهمند به دورکاری هستید، یا در آینده قصد دارید در فضای دلچسب منزل کسب درآمد کنید، با ما در این مجموعهی دو بخشی همراه باشید تا به معرفی برخی از کاربردیترین ابزارهای مورد نیاز برای این امر بپردازیم.
پیش از شروع لازم به اشاره است که در عمل در کشور ما، دسترسی به تمام امکانات برخی از نرمافزارهایی که از دیدتان خواهد گذشت بهسادگی ممکن نیست. بهعلاوه برای بیشترین بهرهگیری، خوب است ابتدا بستر کاری خود و شرکتتان را مشخص کرده، سپس بهسراغ تعیین نرمافزارهای مورد نیاز بروید.
مثلا اگر کاربر محصولات مایکروسافت هستید انتخاب یک حساب Outlook برای ایمیل و همگام کردن آن با Skype ،MS Office ،OneDrive ،OneNote و Office Lens میتواند کمک شایانی به عملکرد یکپارچهی نظام کاری شما بکند؛ هرچند اغلب این نرمافزارها چندبستره هستند، ولی یکپارچگی همهی کارکنان در استفاده از نرمافزارها، مزایای بیشماری دارد و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری میکند.
گاهی فعالیت شما بهگونهای است که جهت پیشبرد پروژهها، پیوسته به مدیریت، نظارت و ارتباط با همکاران نیاز بوده و حتی برخی اوقات باید وظایف مشارکتکنندگان در پروژه را تعیین کرده یا تغییر داد؛ در این صورت Basecamp راهکار خوبی برایتان خواهد بود.
خیلی وقتها فاصله تا محل کار آنقدر زیاد است که لازم میشود با ساعت کشورهای مختلف هماهنگ شده، تقویم و ایمیل خود را طبق یک جدول زمانی تنظیم کنید. اینجا است که Boomerang میتواند حساب جیمیلتان را برای این کار آماده کند. البته هرچند این نرمافزار نسخهای برای Outlook مایکروسافت هم دارد؛ ولی بهترین نتیجهی رایگان را با جیمیل و مرورگر گوگل کروم به شما خواهد داد.
اگر از صاحبان کسبوکارهای موفق بپرسید «اوضاع کاری چطور است؟» آنها میتوانند خیلی دقیق و با اعتمادبهنفس، وضع فعلیشان را به شما بگویند. پاسخ آنها مبتنی بر دادههای موثقی است که در دست دارند. خیلی مهم است که شما بتوانید بهطور شفاف و بر اساس معیارهای مشخص در مورد کسبوکارتان صحبت کنید؛ بهکمک چنین دادههایی بهراحتی میتوانید اوضاع فعلی را سنجیده و برای آیندهی کسبوکارتان برنامهریزی کنید. در حوزهی تجارت الکترونیکی و توسعهی فروشگاههای اینترنتی این موضوع جدیتر هم میشود.
سرویسهایی مثل «گوگل آنالیتیکس» (Google Analytics) ابزارهایی را برای مدیریت بهتر وبسایت در اختیارتان قرار میدهند. در اینگونه سرویسها، معیارهایی استفاده میشوند که به کمک آنها میتوانید تصویری دقیق از وضعیت وبسایتتان داشته باشید. در ادامهی این مطلب ما به ۶ معیار اصلی برای سنجش عملکرد یک فروشگاه آنلاین اشاره میکنیم. این معیارها عبارتاند از: کاربران جدید، نرخ تبدیل، تاریخ و ساعت نرخ تبدیل، رفتار کاربر، خریدهای منحصربهفرد و ترک سبد خرید. اینفوگرافی زیر جزییات بیشتری را در اختیار شما قرار میدهد.
بهاحتمالزیاد در چند روز گذشته اخباری مبنی بر حذف اپلیکیشنهای ایرانی از اپ استور به گوشتان خورده است. از جملهی این اپلیکیشنها، میتوان به دیجیکالا، علیبابا، الوپیک، تخفیفان، دلیون، اسنپ و تپسی اشاره کرد. البته این اولین باری نیست که اپل اقدام به حذف اپلیکیشنهای ایرانی کرده است. در ادامه با دیجیکالا مگ همراه باشید تا به زیر و بم این خبر بپردازیم.
در ماه بهمن سال ۹۵، اپل تعدادی از اپلیکیشنهای ایرانی ازجمله دیجیکالا را از اپ استور حذف کرد. اپل دلایل این حذف را بهروشنی بیان نکرد. در آن موقع، توسعهدهندگان ایرانی که میخواستند اپلیکیشنی را در اپ استور قرار دهند، با پیامی مواجه میشدند که در بخشی از آن آمده بود: «حضور اپهای تسهیلکنندهی امور مالی برای شرکتهای داخل ایران ممکن است مطابق با قوانین مربوط به تحریم ایران نباشد» و در ادامه اعلام شده بود که به همین دلیل نمیتوانند اپلیکیشن را قبول کند.
البته با توجه به شواهد و قرائن، مشخص شد که مشکل اپل با سیستم پرداخت شاپرک است و دولوپرها توانستند با ترفندهایی از جمله انتقال سیستم پرداخت به محیط وب، موافقت اپل را جلب کنند و بار دیگر اپلیکیشن خود را در اپ استور قرار دهند. نباید فراموش کرد که سیستم پرداخت شاپرک بهطور کامل از سیستم جهانی جدا است و هیچ تراکنشی با آن ندارد. بنابراین به نظر میرسد فعالیتش منافاتی با شرایط و ضوابط اعلامشدهی اپل نداشته باشد.
بعدازاین اتفاق، توسعهدهندگان با خیال راحت برای چند ماهی به کار خود ادامه دادند تا اینکه با حذف اپلیکیشنهای معروف از اپ استور، شوکه شدند. اپل پیش از حذف برای تعدادی از شرکتها و توسعهدهندگان پیامی ارسال کرده بود، ولی برای برخی همین پیام هم ارسال نشده است. اپل در پاسخ به اعتراض این شرکتها پیامی فرستاده که در قسمتی از آن آمده است: «بر اساس قوانین تحریم آمریکا، اپ استور نمیتواند میزبانی، توزیع یا ارتباط مالی با اپلیکیشنها یا توسعهدهندگان مرتبط با کشورهای تحت تحریم آمریکا را بر عهده داشته باشد».
با کمی دقت در این دو پیام اپل که اولی مربوط به بهمن ۹۵ و دیگری مربوط به مشکل اخیر است، متوجه تغییر دلیل این شرکت برای حذف اپلیکیشنهای ایرانی میشویم. در پیام قبلی، «تبادلات مالی» کلیدواژهی اصلی محسوب میشد و با حل آن موضوع، شرکتها توانستند بار دیگر به اپ استور بازگردند. اما در پیام جدید، میبینیم که علاوه بر بحث تبادلات مالی، عنوان شده که توسعهدهندگان و اپلیکیشنهای مربوط به کشورهای تحریم شدهی آمریکا (که مشخصا ایران هم یکی از آنها است) هم مشمول این محدودیت هستند. پس این بار قضیه بسیار جدیتر است. البته اپل هنوز همهی اپلیکیشنهای ایرانی را حذف نکرده اما بسیاری از آنها بهمحض ارایهی نسخهی بهروزرسانی از اپ استور حذف میشوند.
اما بحثی که پیش میآید این است که اپل چرا حالا این کار را انجام داده است؟ زیرا از بهمن تا الان، تحریم جدیدی پیرامون شرکتهای اینترنتی تصویب نشده است. البته همان قانون تحریم مالی علیه ایران آنقدر ابهامات قانونی دارد که هر شرکتی میتواند تفسیر شخصی خود را از آن ارایه دهد. یکی از این ابهامات، در بندی از این قانون است که در مورد فعالیتهای مرتبط با اینترنت نوشته شده. در بخشی از این قسمت عنوان شده که فعالیتهای اینترنتی مانند اپلیکیشنهایی که رایگان باشند، مشمول این قانون نخواهند بود. در مورد اخیر هم تمام این اپلیکیشنهای حذف شده رایگان هستند و اگر پولی هم در آنها ردوبدل میشده، در داخل کشور بوده و مبادله مالی با اپل نداشتهاند. علاوهبراین تمام این اپلیکیشنها توسط شهروندان عادی مورد استفاده قرار میگرفتند و ارتباطی با دولت نداشتند.
اینطور که به نظر میرسد، اپل با توجه به روند اقدامات دولت جدید ایالات متحده خواسته پیشدستی کند تا در آینده دچار مشکل نشود. زیرا اگر این اقدام اپل با توجه به قانون بوده، سوال این است که چرا گوگل چنین محدودیتهایی را اجرا نمیکند؟
همانطور که انتظارش میرفت، این اقدام اپل با واکنش سریع کاربران ایرانی مواجه شد. از طرف مقامات رسمی، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در توییتی اعلام کرده که این موضوع را پیگیری میکند. کاربران ایرانی هم با گذاشتن هشتگ #StopRemovingIranianApps در توییتر اعتراض خودشان را به گوش دیگران میرسانند. تعدادی از فعالان اکوسیستم استارتاپی ایران و کاربران عادی با امضای یک طومار از تیم کوک، مدیرعامل اپل، میخواهند که روند حذف اپلیکیشنهای ایرانی را از اپ استور متوقف کند. در این طومار که تابهحال بیش از ۵ هزار نفر آن را امضا کردهاند آمده است که در ایران حدود شش میلیون نفر مشتری اپل هستند و درحالیکه متوسط درآمد ماهانه حدود ۴۷۰ دلار است، بهطور متوسط حدود دو برابر آن یعنی ۸۵۰ دلار برای خرید یک آیفون پول دادهاند.
البته تاثیر چنین اقداماتی را فقط زمان مشخص میکند؛ اما همین فعالیتها موجب بازتاب گستردهی این اقدام اپل در سایتهای معتبر تکنولوژی شده است.
بنا بر گفتهی وزیر ارتباطات، حدود ۱۱ درصد از سهم بازار گوشی ایران متعلق به آیفونها است. بنابراین از دسترس خارج شدن این بازار میتواند ضرر زیادی را به شرکتهای ایرانی برساند. البته ضرر همهی شرکتها یکسان نیست. برای مثال استارتآپهایی مانند اسنپ و تپسی که کاملا اپلیکیشنمحور هستند بیشترین آسیب را خواهند دید.
علاوه بر این، آیندهی شغلی هزاران توسعهدهندهی اپلیکیشنهای iOS با این اقدام در معرض خطر قرار میگیرد. اگر این اقدام اپل ادامهدار باشد، بخش توسعهی iOS شرکتهای متعددی تعطیل میشود و علاوه بر از بین رفتن بودجهی صرف شده بر این اپلیکیشنها، توسعهدهندهها هم بیکار میشوند.